Jak wybrać obiektyw do lustrzanki?

Decydując się na zmianę aparatu kompaktowego na lustrzankę, musimy zdawać sobie sprawę z tego, że wybór samego korpusu (tzw. body) jest zdecydowanie mniej ważny od wyboru obiektywu, ponieważ to od niego właśnie w głównej mierze zależeć będzie jakość robionych przez nas zdjęć. Standardowo w zestawie amatora fotografii znajdują się 3-4 różne obiektywy. Jaki więc wybrać na początek? To zależy od kilku czynników.

Terminologia używana w fotografii

Zacznijmy jednak od terminologii, jakiej będziemy używać w tym poradniku, by nie zgubić się później w gąszczu "trudnych słów":

• AF (autofocus) – system automatycznego ustawiania ostrości. Przeciwieństwem jest MF (manual focus), czyli ręczne ustawianie ostrości.
• APS-C (Advanced Photo System type Classic) – typ matrycy lustrzanki cyfrowej mniejszy od matrycy pełno-klatkowej (klatka filmowa standardu 35 mm) około 1,5 raza. By w miarę ujednolicić oznaczenia, na obiektywach podaje się ogniskowe odpowiadające właśnie pełnej klatce. Aby uzyskać ekwiwalent ogniskowej (czyli jej rzeczywistą długość) dla danego szkła, należy pomnożyć podaną na sprzęcie wartość ogniskowej przez mniej więcej 1,5 (np. 70mm x 1,5 = 105mm).
• Dystorsja – wada optyczna powodująca zniekształcenia obrazu na brzegach, a polegająca na różnym powiększeniu fotografowanego obiektu w zależności od jego odległości od osi optycznej obiektywu.
• Filtr – płaska nakładka na obiektyw chroniąca szkło przed promieniami UV lub zmieniająca w różny sposób obraz zdjęcia (np. jego barwy).
• Głębia ostrości (GO) – określa zakres odległości, w której fotografowane obiekty pozostają ostre. Im większa GO, tym więcej obiektów na zdjęciu jest ostrych.
• Korpus – tzw. body, czyli sam aparat bez obiektywu.
• Ogniskowa – odległość między ogniskiem układu optycznego a punktem, w którym skupia się światło (czyli w którym obraz staje się ostry).
• Minimalna odległość ostrzenia – minimalna odległość fotografowanego obiektu od matrycy aparatu, na jaką można się zbliżyć do przedmiotu bez utraty ostrości obrazu.
• Przysłona – element regulujący wielkość otworu, przez który wpada światło. Wartość przysłony (f) wyrażana jest za pomocą oznaczenia f/x, np. f/2.8 lub f/11.
• Szkło – potoczne określenie obiektywu.
• Winietowanie – zaciemnienie rogów obrazu (w skrajnych przypadkach wszystkich brzegów) wskutek niedoskonałości układu optycznego, źle dobranej lampy błyskowej lub złego oświetlenia.
• Zoom – potoczna nazwa obiektywu zmiennoogniskowego.

Rodzaje szkieł

Znając te pojęcia, możemy w końcu przejść do konkretów. Szkła przede wszystkim dzielą się na:

• stałoogniskowe (np. o ogniskowej 50 mm) – bez możliwości przybliżania,
• zmiennoogniskowe (np. 18-55 mm) – tzw. zoomy, z możliwością regulacji przybliżania.

Rodzaje obiektywów

Ze względu na zakres pola widzenia, rozróżniamy natomiast obiektywy:

• szerokokątne (ogniskowa poniżej 35 mm),
• standardowe (35-70 mm),
• wąskokątne (tzw. teleobiektywy, powyżej 70 mm).

Oprócz tego wyróżnić możemy np.:

• makroobiektywy (do zdjęć wymagających dużych zbliżeń, np. do fotografowania owadów),
• obiektywy portretowe (głównie stałoogniskowe),
• fisheye ('rybie oko') – o bardzo krótkiej ogniskowej i tym samym bardzo szerokim polu widzenia, z charakterystycznym kulistym zakrzywieniem obrazu,
• teleobiektywy – do fotografowania obiektów znajdujących się w znacznej odległości od aparatu (ogniskowe przekraczają tutaj nawet 1000 mm).
• obiektywy kitowe – nie są odrębnym typem obiektywów; „kit” po angielsku znaczy „zestaw” – są to więc po prostu standardowe szkła sprzedawane razem z korpusem aparatu; zazwyczaj nie są one najlepszej jakości, choć nie jest to regułą.

Oznaczenia obiektywów

Przyjrzyjmy się teraz oznaczeniom obiektywów.

Przykładowo, jeżeli widzimy szkło o nazwie: XYZ EF 28-135mm f/3.5-5.6 IS USM (gdzie XYZ to marka sprzętu), oznacza to, że zakres ogniskowych mieści się w przedziale od 28 do 135 mm, przy czym minimalna wartość przysłony dla 28 mm to 3.5, a dla 135 mm – 5.6.

Pozostałe oznaczenia literowe i akronimy są inne dla każdego producenta, dlatego więc warto zaczerpnąć informacji na ten temat na stronach firmowych konkretnych marek.

Jeżeli chodzi o powyższy przykład, to EF (Electro Focus) oznacza rodzaj mocowania dla standardu EOS (Electro Optical System) – charakterystycznego dla firmy XYZ, IS to Image Stabilizer, czyli wbudowana w obiektyw stabilizacja obrazu, a USM to Ultra Sonic Motor, czyli silnik sterujący ogniskowaniem za pomocą fal ultradźwiękowych, gwarantujący cichą i szybką pracę sprzętu.

Jak wybrać najlepszy obiektyw?

Czym więc się kierować przy wyborze odpowiedniego dla nas szkła? Na co zwrócić szczególną uwagę? Oto kilka zasad, których trzeba przestrzegać:

• Im węższy zakres ogniskowych, tym lepiej. Np. zoomy 18-200 mm są w miarę uniwersalne, jednak robiąc zdjęcia na skrajnych wartościach ogniskowej – widoczne będę o wiele większe zniekształcenia, dystorsje i winietowanie, niż podczas fotografowania obiektywem 18-55 mm. Najlepsze wyniki osiągają więc tutaj obiektywy stałoogniskowe. Praw optyki, niestety, nie da się oszukać.
• Im większa jasność obiektywu, tym lepiej. Minimalna wartość przysłony dobrego zoomu nie powinna przekraczać wartości f/4.0 na najdłuższej ogniskowej (np. XYZ 17-70 mm f/2.8-4 DC MACRO OS HSM). Jasność dobrych obiektywów sałoogniskowych oscyluje w przedziale od f/1.4 do f/1.8. Choć najjaśniejsze (i bardzo drogie) obiektywy mają tę wartość na poziomie f/1.0... Jasność ma wpływ przede wszystkim na pracę AF oraz na fakt, że zgodnie z tym, co mówi większość fotografów, najlepsze zdjęcia powstają, gdy obiektyw przymknie się o dwie przysłony od podanej minimalnej wartości.
• Mocowanie obiektywu musi pasować do korpusu aparatu. Różni producenci projektują różne mocowania – dlatego trzeba upewnić się, czy dane szkło jest kompatybilne z naszym body. Jeżeli kupimy obiektyw niepasujący do lustrzanki, którą posiadamy – wyjściem jest tylko dokupienie odpowiedniej przejściówki.
• Jeżeli nie mamy wbudowanej w korpus stabilizacji, powinniśmy kupić obiektyw, który jest w nią wyposażony. Trzeba jednak pamiętać, że pracuje ona lepiej, gdy jest zaprojektowana pod konkretne ogniskowe (czyli w samym obiektywie), co ma znaczenie przede wszystkim przy słabszym oświetleniu i gdy robimy zdjęcia teleobiektywem z mocnym przybliżeniem.
• Dobrze, by średnice gwintów filtru kolejnych obiektywów, były takie same, jak tego pierwszego – by nie trzeba było dokupować pełniących te same role filtrów, tylko innych rozmiarów. Często nie jest to możliwe, lecz warto również na to zwrócić uwagę.
• Obiektywy zaprojektowane dla matryc typu APS-C nie będą pasować do lustrzanek o matrycach pełnoklatkowych (wykorzystywanych również w tradycyjnej fotografii analogowej), lecz możliwa jest odwrotna sytuacja.
  
  Dlatego też, jeżeli wiemy, że będziemy chcieli pracować w przyszłości na pełnej klatce (co wkrótce może okazać się standardem), warto od razu inwestować w szkła dla niej odpowiednie.
  
  Choć z drugiej strony pamiętać trzeba, że obiektywy dedykowane dla konkretnego aparatu zawsze lepiej z nim pracują – poza tym, te zaprojektowane dla APS-C są zwyczajnie mniejsze i tańsze.

Rodzaj fotografii, a najlepszy obiektyw

Jaki wybrać obiektyw pod konkretny rodzaj fotografii?

Do makrofotografii – najlepiej stałoogniskowy, jasny obiektyw (do f/2.8) ze skalą odwzorowania obiektów 1:1. Im bliżej obiektu podejdziemy, tym większy na zdjęciach on będzie – jednak trzeba pamiętać, że gdy będziemy robić zdjęcia w trybie makro obiektywem o ogniskowej 50 mm i minimalnej odległości ostrzenia poniżej 200 mm, to przy tej odległości np. bardziej ruchliwe owady zwyczajnie nam odfruną.

W takiej sytuacji warto pomyśleć o zakupie obiektywu o ogniskowej 200 mm (czyli z 4-krotnie większym przybliżeniem) – wtedy będziemy mogli o wiele bardziej oddalić się od fotografowanego obiektu. Gdy posiadamy już stałoogniskowe szkło szerokokątne, zawsze możemy wypróbować również pierścienie do odwrotnego mocowania obiektywu lub pierścienie pośrednie do makrofotografii zapewniające większą skalę odwzorowania, ale za to z uszczerbkiem na głębi ostrości obrazu.

Do fotografowania krajobrazów – od 8-milimetrowych obiektywów typu „fisheye” (gdzie zakres pola widzenia to nawet 220 stopni!), przez obiektywy szerokokątne, po teleobiektywy o ogniskowej przekraczającej nawet do 1200 mm (gdy chcemy uchwycić obiekt znajdujący się w znacznej od nas odległości). Oczywiście, im dłuższe ogniskowe, tym większa będzie minimalna wartość przysłony.

Do portretów – jasny (najlepiej poniżej f/2.0) obiektyw stałoogniskowy z przedziału ogniskowych od 80 do 135mm, zapewniający pożądaną głębię ostrości.

Do fotografii reportażowej – przyda się zarówno szeroki kąt, jak i długi teleobiektyw – w zależności od sytuacji. Najbardziej jednak uniwersalny będzie tutaj zoom z przedziału ogniskowych od 17 do 55 mm. Choć szkła 10-20 mm lub 100-130 mm z pewnością również się okażą się niezbędne...

Do fotografii sportowej – ze względu na to, że imprezy tego typu obserwujemy najczęściej z większej odległości, przydatny będzie zoom 70-200 mm lub 100-300 mm. Nieocenione jednak również i tutaj są obiektywy stałoogniskowe – ze względu na to, że zazwyczaj są jaśniejsze od zoomów, co ułatwia pracę AF, dodatkowo skracając czas naświetlania zdjęcia, więc migawka działa szybciej, wychwytując bez rozmycia każdy ruch (np. 400mm / f/2.8).

Jakie akcesoria będą nam potrzebne do tych obiektywów? Przede wszystkim, profesjonalna torba lub plecak fotograficzny, który nam ten sprzęt pomieści. Obowiązkowo kupić trzeba też filtr UV, który będzie chronił obiektyw nie tylko przed szkodliwym promieniowaniem (szczególnie podczas robienia zdjęć pod słońce), ale również przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Zawsze bowiem lepiej wymienić filtr za kilkadziesiąt złotych, niż cały obiektyw za kilka tysięcy. Poza tym do teleobiektywu (przede wszystkim tego o ogniskowej dłuższej niż 300-400 mm), potrzebny będzie solidny i ciężki statyw z rączką go podtrzymującą, ponieważ pracując na największym przybliżeniu, nie będziemy w stanie ręcznie ustabilizować obrazu. Warto też zakupić płyn i ściereczkę do optyki, by utrzymać ją w należytej czystości.

Jak widać, zakup odpowiedniego szkła do naszej lustrzanki jest zadaniem dość wymagającym, mamy jednak nadzieję, że powyższy poradnik przyczyni się do tego, że dokonanie właściwego wyboru będzie choć odrobinę łatwiejsze.