Sztuka współczesna ma swoich miłośników jak i zagorzałych przeciwników. Nie da się jednak ukryć, że od momentu zakończenia II wojny światowej mamy właśnie z nią do czynienia. I obojętnie jak zapatrywalibyśmy się na dane dzieła rzeźbiarskie, malarskie czy bardzo popularne instalacje, musimy zaakceptować fakt, że nawet twórczość wzorowana na pracach dawnych mistrzów będzie się zaliczała do sztuki współczesnej. Przyjrzyjmy się jej jednak bliżej.
- Sztuka współczesna – kiedy można upatrywać jej początków?
- W czym i jak przejawia się sztuka współczesna?
- Street art i konceptualizm - jak zmieniły podejście do sztuki?
- Sztuka minimalna i sztuka optyczna czyli forma ważniejsza od przekazu
- Sztuka współczesna = sztuka masowa?
- Bunt i manifest w sztuce współczesnej
Sztuka współczesna – kiedy można upatrywać jej początków?
Każdy nurt w sztuce był tak naprawdę krokiem milowym zmierzającym ku współczesności. Gdyby impresjoniści w XIX stuleciu nie zmienili sposobu patrzenia na świat (poprzez wywoływanie złudzenia optycznego swoimi obrazami), pewnie nadal tkwilibyśmy w malarstwie akademickim. Sztuka współczesna datuje się jednak od lat drugiej wojny światowej, chociaż jej zalążki widoczne były o wiele wcześniej. I tak mamy tu do czynienia z nurtem artystycznym hołdującym sztuce modernistycznej i nurtem ideologicznym nawiązującym do sztuki dadaistycznej czyli prostej w wyrazie, wręcz dziecinnej.
W czym i jak przejawia się sztuka współczesna?
W naszych czasach sztuka współczesna przedostała się do wielu dziedzin życia, a ma to związek z rozrastająca się wciąż popkulturą. Współczesne dzieła to niekoniecznie malarstwo i rzeźba, ale także kolaże, wizualizacje świetlne, instalacje, grafika komputerowa, animacja, komiks. Tym, co wyróżnia sztukę współczesną jest odwaga artystów do wyrażania swoich poglądów, do łączenia pozornie nie pasujących do siebie form jak malarstwo, kolaż, rysunek. Sztuka współczesna demonstruje hasła wyborców w happeningach, manifestacjach, nie jest już więc tylko dostępna dla koneserów, bogatych arystokratów. Jest to więc sztuka niezależna, nie potrzebująca marszandów, którzy by ją promowali. Obecnie dzieło mówi samo za siebie i jest w stanie się obronić.
Street art i konceptualizm - jak zmieniły podejście do sztuki?
Chyba najbardziej wszystkim znanym nurtem sztuki współczesnej jest street art, do którego możemy zaliczyć popularne graffiti. Królem graffiti jest tutaj Banksy, ale jego tożsamość wciąż pozostaje nieznana. Co to jednak jest graffiti? Dla niektórych są to piękne malowidła wykonywane na murach i budynkach, dla innych nurt ten nie może nawet wejść w artystyczny poczet.
Kolejnym nurtem sztuki współczesnej jest konceptualizm, który przedkłada myśl zawartą w dziele sztuki ponad same dzieło. Konceptualne były już pierwsze prace kubistów, które skupiały się na formie, a nie na przekazie. Za oficjalne narodziny konceptualizmu uznaje się jednak 1941 rok, kiedy J. Dibets wykonał zdjęcia promieni słonecznych. Za drugiego ojca konceptualizmu można uznać M. Duchampa, którego obrazy to zbiór przypadkowych przedmiotów codziennego użytku.
Sztuka minimalna i sztuka optyczna czyli forma ważniejsza od przekazu
Sztuka współczesna nie istniałaby zapewne bez nurtu minimal art, który rozwinął się w latach 60-tych XX wieku w USA. Minimal art to sztuka oszczędna w wyrazie, skupiająca się na najprostszych formach geometrycznych, upraszczająca dzieło do minimum. Co charakterystyczne dla tego nurtu, wielu artystów pozostawało tu anonimowych (a dzieła bez podpisu).
Kierunkiem w sztuce współczesnej, który odcisnął się na wielu dziedzinach życia jest również op-art czyli sztuka wizualna, optyczna. Dzieła tworzone w nurcie op-art miały oddziaływać na odbiorcę wzrokowo, wywołując efekt ruchu, podobne były też do obrazów powstających w kalejdoskopie. Ten kierunek w sztuce współczesnej święcił triumfy w latach 50-tych i 60-tych minionego wieku.
Sztuka współczesna = sztuka masowa?
Z kolei kolejny kierunek sztuki współczesnej czyli pop-art wyrósł z kultury masowej. Za jednego z głównych prekursorów tej sztuki uznaje się R. Hamiltona - jego twórczość charakteryzuje łączenie różnych gatunków w sztuce. Sam nurt natomiast wykorzystuje bardzo często przedmioty użytku codziennego i to właśnie z nich tworzy dzieła. Tym, co wyróżnia twórczość artystów pop-art są prace wielkiego formatu, groteskowe kształty i jaskrawe barwy.
Nie sposób podczas omawiania nurtów sztuki współczesnej nie wspomnieć o hiperrealizmie.To kierunek, który bardzo zbliżył się do fotografii, jego cechą jest wierne oddawanie rzeczywistości. Jednym z głównych przedstawicieli hiperrealizmu jest Richard Estes, autor dzieła „Foodshop”. Kierunek ten kładzie nacisk na precyzję i technikę, natomiast indywidualizm twórczy nie jest tu tak istotny.
Bunt i manifest w sztuce współczesnej
Kierunkiem, który w niezwykły sposób zaważył na sztuce współczesnej jest arte-povera czyli sztuka uboga. Artyści tworzą tu z kamieni, starych szmat, gazet. Dzięki temu kierunkowi wzmocniło się znaczenie prostych komunikatów, a surowość dzieła i proces myślowy twórcy wysunęły się na pierwszy plan.
Sztuka współczesna, o czym już zostało wspomniane, jest także sztuką buntu, co doskonale oddaje nurt ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Artyści tacy jak J. Pollock (znany z dzieł wykonanych techniką kapania farby na płótno) wyrażali swoje emocje poprzez tworzenie w tym duchu. Nie można tutaj też nie wspomnieć o pracach R. Lichtensteina, na którego dynamicznych komiksach do dzisiaj wzorują się artyści.
