Gramofony (nazywane również adapterami) to urządzenia służące do odtwarzania płyt winylowych, które często określane są mianem czarnej płyty. Gramofony powstały na bazie fonografów, wyposażono je w specjalne igły, które poruszając się po spiralnym rowku wyżłobionym w płycie przetwarzały impulsy elektryczne generując dźwięk. W nowoczesnych modelach gramofonów igłę zastępuje się promieniem lasera.
Gramofony składają się z igieł, wkładek oraz ramienia. Igła przymocowywana jest do wkładki, na którą przenosi drgania. Natomiast ramię gramofonu może różnić się w różnych modelach kształtem. Jest proste, poprzeczne, w kształcie litery „S” lub „J”.
Ponadto gramofony dzieli się ze względu na sposób obsługi na manualne, półautomatyczne oraz automatyczne. W urządzeniach manualnych należy ręcznie sterować ramieniem, co oznacza, że samodzielnie wybiera się miejsce, w którym dźwięk z płyty ma zostać odtwarzany. W gramofonach półautomatycznych, tak jak w manualnych, należy opuścić ramię, nie trzeba go jednak podnosić. Sprzęty automatyczne wykonują samodzielnie całą pracę, użytkownik gramofonu musi jedynie położyć płytę winylową na talerzu.
Gramofony mogą mieć napęd kółkowy (nie jest stosowany w obecnie produkowanych urządzeniach, można znaleźć go wyłącznie w starych egzemplarzach dla audiofilów), paskowy oraz bezpośredni.